Vernieuwing met oog voor historie

De Gentiaanbuurt in Amsterdam stamt uit de twintiger jaren van de vorige eeuw en is door de overheid aangeduid als historisch stadsgezicht. De wijk bestaat uit een tiental gesloten bouwblokken rond een groot plein. Het zuidelijk deel, dat bestaat uit zes bouwblokken met 265 woningen en negen bedrijfsruimten, is eigendom van woonstichting Ymere.

De woonstichting heeft besloten dat de woningen na honderd jaar toe zijn aan grootschalige renovatie en verduurzaming, en ons gevraagd het ontwerp te verzorgen van vijf van de zes woonblokken (een van de woonblokken werd al in 2019 gerenoveerd). De woningen worden grondig geïsoleerd en aangesloten op het warmtenet van de gemeente Amsterdam. Om recht te doen aan de beschermde status van de woningen wordt de renovatie uitgevoerd met veel aandacht voor het oorspronkelijke ontwerp van architect A.D.N van Gendt.

Dwingende architectonische richtlijnen

De Gentiaanbuurt ontleent zijn stedenbouwkundige kwaliteiten voor een belangrijk deel aan de architectonische verbijzonderingen, zoals de detaillering van de houten kozijnen en gootlijsten, hoge erkers met houten gevelbetimmeringen, torentjes, dakkapellen, arcadebogen en opvallende winkelpuien. De afgelopen eeuw heeft echter zijn sporen nagelaten in de wijk. Tijdens de oorlog werd een aantal panden verwoest en later opnieuw gebouwd. Winkels werden woningen, en sommige woningen werden omgevormd tot winkels. Ook zijn door renovaties soms architectonische details verloren gegaan, bijvoorbeeld door de houten kozijnen te vervangen door kunststof kozijnen.

Om de architectonische kwaliteiten van de wijk zoveel mogelijk te bewaren en herstellen, hebben we vooraf in overleg met Monumentenzorg in Amsterdam een ‘Richtlijn Buitenschil’ opgesteld. Hierin zijn per bouwkundig element dwingende richtlijnen vastgelegd voor herstel, vervanging of vernieuwing. Door historisch onderzoek van enkele kozijnen, deuren en boeidelen is de oorspronkelijke verfkleur achterhaald, en kunnen we de woningen weer de originele kleuren uit de twintiger jaren geven.

Grote variatie aan woningen

De woonblokken herbergen een grote variatie aan woningen, van kleinere benedenwoningen tot ruime dubbele 4- en 5-kamer bovenwoningen. Hierbij verspringen de bovenwoningen ten opzichte van de benedenwoningen, waarbij bijvoorbeeld drie bovenwoningen kunnen liggen boven twee benedenwoningen.

De buitenzijde van de woningen wordt in oude luister hersteld en van binnen gemoderniseerd, en voor een deel van de woningen wordt ook de indeling volledig nieuw ingericht. Ze worden toekomstbestendig gemaakt met goed verhuurbare, moderne indelingen met een ruimere badkamer en goede keuken, waarbij er soms voor gekozen is het aantal kamers te verminderen. De oppervlakte van de gerenoveerde woningen varieert tussen 45 en 90 m² go.

Hieronder de totaal plattegrond van Blok 6 met de nieuwe woningplattegronden.

Historische woningen aardgasvrij

De duurzame ambities voor dit project zijn groot en de Energie-Index voor de woningen wordt dan ook kleiner of gelijk aan 1,20. Vertaald naar het oude energielabel betekent dit dat de woningen van label E naar label A worden gebracht.

Verwarming en warm water worden geleverd door een aansluiting op het stadswarmtenet. Hiermee worden dit een van de eerste aardgasvrije wijken in de bestaande bouw. Daarnaast wordt een groot aantal andere duurzame maatregelen getroffen, waaronder isolatie van de buitenmuren van binnenuit, een nieuw dak, nieuwe kozijnen, een mechanisch ventilatiesysteem en HR++ glas.

Winkeldetails bewaren en herstellen

In het oorspronkelijke plan lagen de winkels verspreid door de buurt en in het zuidelijke deel vooral rondom de Resedastraat, waardoor hier een soort winkelplein ontstond. Door de verplaatsing van winkels in de jaren dertig naar de Hagedoornweg zijn zes van de acht oorspronkelijke winkels woonhuizen geworden. De twee resterende bedrijfsruimten onder de arcades aan de Resedastraat blijven behouden. Een van de tot hoekwoning omgevormde winkels beschikt nog over de originele etalageruiten. Bij de renovatie wordt deze hoek tot in detail teruggebracht naar het origineel, inclusief de bovenlichten met de voor dit blok typerende decoratieve diagonale roedeverdeling.

De in de jaren dertig tot winkel verbouwde woonhuizen aan de Hagedoornweg zijn te herkennen aan de okergeel geglazuurde baksteen. Een aantal wordt nu bij de renovatie weer omgebouwd tot woning. De overige bedrijfsruimten in de wijk worden omgevormd tot woningen, waarbij de originele etalageruiten zoveel mogelijk gehandhaafd blijven.

Projectgegevens